1 مرداد 1402
5 دقیقه
تعریف پول به عنوان ارزش واحد در معاملات و سیر تکاملی آن از سکه و اسکناس تا ارز دیجیتال
تاریخچه و شکل گیری داد و ستد
انسان اولیه آموخته بود که راز بقا در طبیعت وحشی، زندگی اجتماعی است و نیازهای خود را در محدوده خانواده یا قبیله تامین می‌کرد. با افزایش جمعیت در این اجتماع‌ها، با در نظر داشتن تفاوت استعدادها و محدودیت انسان در تولید همه احتیاجات جهت ادامه زندگی، نیاز به مبادله کالا با کالا احساس گردید. در نتیجه، مفهوم داد و ستد به وجود آمد.
واحد ارزش از جنس کالا
در مبادله پایاپای، هر یک از طرفین هر یک کالای تولیدی یا اضافه خود را ارائه داده و کالای مورد نیاز خود را از دیگری طلب می‌کردند، انجام این تبادل بسیار سخت بود زیرا که طرفین باید کالایی می‌داشتند که طرف مقابل، متقاضی آن باشد و همزمان ارزش تقریباً برابر هم داشته باشند تا این معامله صورت پذیرد.
به همین دلیل با پیشرفت بشر، کالاهای ثابتی برای داد و ستد در نظر گرفته شدند که قدمی مثبت و تاثیرگذار در تجارت‌های آن زمان محسوب می‌شد. با توجه به اقلیم هر منطقه، رایج ترین کالاها به واحد ارزش برای انجام معاملات تبدیل شدند.
به عنوان مثال، در مناطق سردسیری پوست حیوانات، در حوالی مدیترانه گوسفند، در ایران غلات، در تبت بسته‌های چای، در ویرجینیا تنباکو و همچنین در نواحی گرمسیری از عاج فیل به عنوان واحد ارزش استفاده می‌کردند.
پرداخت برای خدمات ارائه شده
واحدهای ارزش در هر منطقه علاوه بر اینکه امکان مبادله کالا را تسهیل می‌کردند، در قبال خدمات ارائه شده نیز قابل پرداخت بودند. به عنوان مثال، در ایران قدیم، پزشکان در ازای دارو و مداوای بیماران، گاو، گوسفند و یا غلات دریافت می‌کردند، رومی‌ها نیز تا قرن چهارم پیش از میلاد مسیح، پرداخت‌هایشان بر حسب گاو و گوسفند بوده است.
محدودیت‌ها و معایب داد و ستد پایاپای
تعریف واحد ارزش از جنس کالا در جوامع اولیه، انجام تبادلات را بسیار آسان‌تر نمود. با توسعه جوامع و افزایش موانع در مبادلات، محدودیت‌ها و معایب داد و ستد مانند حجیم بودن کالاها، مدت زمان نگهداری محدود و فاسد شدن اقلام، نیاز به فضای وسیع جهت ذخیره (وجود نداشتن امکان پس انداز) نیز ایجاد شد. و در این میان احشام با توجه به مزیتشان نسبت به سایر کالاها در بسیاری از مناطق جهت معاملات پایاپای استفاده بیشتری داشتند.
واحدهای پولی چگونه بین کشورها رواج پیدا کرد؟
با رشد جمعیت و شکل‌گیری تمدن ها، چالش‌هایی در مسیر پیشرفت بشر قرار گرفت. تبادل پایاپای مشکلات بسیاری داشت و انجام معاملات را طاقت فرسا می‌نمود. در معاملات پایاپای، واحد علمی جهت ارزش‌گذاری دقیق یک کالا وجود نداشت و همچنین شخصی که احتیاج به کالایی داشت، نیاز بود که کالای مورد نیاز فروشنده را نیز داشته باشد که شرایط داد و ستد را بسیار دشوار می‌کرد. به‌علاوه، امکان پس‌انداز و ذخیره دارایی در این نوع معاملات وجود نداشت.
پیدایش پول
با توجه به محدودیت‌های معامله پایاپای نیاز به شکل گیری سیستمی کارآمد، جهت تجارت در جوامع مختلف، احساس می‌شد که دارای واحد ارزش ثابتی باشد و نقش واسط معاملات را ایفا کند. از این رو با پیشرفت تمدن‌ها، رشد فرهنگی و اقتصادی جوامع، سیستم معاملات پایاپای به تدریج از بین رفته و مهم‌ترین ابداع بشر یعنی ارزش واحدی به نام “پول” تعریف شد.
پول می‌بایست دارای ویژگی‌های به‌خصوصی باشد:
- قابل حمل باشد
- قابل تقسیم به واحدهای کوچکتر باشد
- دارای دوام باشد
- شکل یکسان و کیفیت برابر از نظر فیزیکی داشته باشد
- مقبولیت عام داشته باشد
برای رسیدن به این منظور، بشر در جست و جوی یک واحد ارزش یا همان پول بود که ضمن کم حجم بودن، دارای ارزش بالایی باشد. به همین دلیل، فلزات، مخصوصاً طلا و نقره که دارای این خواص بودند، به عنوان وسیله داد و ستد انتخاب شدند.
ضرب سکه و شروع عصری جدید در تجارت
فلزات مانند طلا، نقره و مس به عنوان واحدهای پولی انتخاب شدند. هر تمدن و کشوری این فلزات را آب کرده و سکه‌هایی با توجه به فرهنگ و سلایق خود طراحی و ضرب می‌کردند، این سکه‌ها پس از ارزش‌گذاری به عنوان پول معرفی شدند و عرصه جدیدی در تاریخ بشر را به ارمغان آوردند. تکامل پول در طول زمان در واقع خلاصه‌ای از تاریخ بشر است.
تاریخچه ی پیدایش پول
مورخان پیدایش پول را به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، به تمدن سومریان که در خاورمیانه ساکن بودند، نسبت می‌دهند. کلمه “پول” ریشه یونانی دارد که از کلمه “ئوبولوس” ( obolos ) آمده است. کلمه “پول” از زمان اشکانیان به صورت امروزی در ایران رواج پیدا کرده است.
شکل‌گیری پول فیات
با گذشت زمان، پول فلزی به پول کاغذی تبدیل شد که دارای قدرت نقدشوندگی بالایی بود و در هر زمان قابل تبدیل به پول فلزی بود.
هر کشور پول کاغذی منحصر به فرد خود را با استانداردهای ویژه‌ای تولید کرده و ارزش‌گذاری کرد.
همچنین واحدهای جدیدی از ارزش در قالب حواله بانکی، چک‌های بانکی، اوراق بهادار و غیره ابداع شدند تا نقل و انتقال پول برای تجارت در هر سطحی آسان شود. به این ترتیب، فضای اقتصاد امروزی بر پایه پول کشورها شکل گرفت.
پول فیات (ارز کشورها) در عصر دیجیتال
با شروع قرن بیستم، تکنولوژی به طور چشمگیری پیشرفت کرد و پول نیز همراه با پیشرفت علم و صنعت تغییر کرد. در انقلاب صنعتی سوم که با نام عصر دیجیتال می‌شناسیم شکل جدیدی از پول در قالب پول دیجیتال به جهان معرفی شد. بانک‌ها با تعریف معادل اسکناس‌های کاغذی در فضای دیجیتال، پیشرفت چشمگیری را در نقل و انتقال پول و تجارت در داخل هر کشور و در فضای بین‌المللی به ارمغان آوردند.
امروزه، پس‌اندازها بیشتر به صورت پول دیجیتال در بانک‌ها نگهداری می‌شوند و سیستم های پرداخت دیجیتال در زندگی روزمره ما نقش مهمی دارند مانند کارت‌های بانکی و کارت‌های اعتباری. بسیاری از موسسات، شرکت‌ها و سازمان‌ها از اشکال مختلف پول دیجیتال استفاده می‌کنند و خود را با سیستم‌های بانکداری نوین وفق می‌دهند و در نهایت جایگاه خود را در عصر دیجیتال تثبیت می‌کنند.
ارز دیجیتال، شکل نوینی از پول در انقلاب صنعتی چهارم
دنیای امروز با سرعت در حال پیشرفت است و همه ما با واژگانی همچون هوش مصنوعی، انواع اتوماسیون ها و ربات‌ها، اینترنت اشیاء، اطلاعات کلان (big data)، زبان ماشین، بلاکچین (block-chain) و غیره برخورد داشته ایم. می‌توانیم به راحتی تصور کنیم که تکنولوژی به جهات مختلفی جهان را تغییر خواهد داد.
ما نیز باید خودمان را با این تغییرات وفق دهیم تا بتوانیم جزو افرادی باشیم که شناخت کافی از دنیای اطراف و تغییرات آن را داشته و همگام با پیشرفت جهان، جایگاه خود را در دنیای نوین پیدا کرده و آینده روشنی را برای خود و جامعه به ارمغان بیاوریم.
ارز دیجیتال که با تکنولوژی بلاکچین ایجاد شده است، به عنوان شکل نوینی از ارزش و پول در حال معرفی شدن به جهان است و گامی فراتر از پول‌های فیات در حال برداشتن است. این پول هیچ مرزی در این جهان نمی‌شناسد و در کنترل هیچ بانکی نخواهد بود. واحد ارزشی است که در مقابل نظام سرمایه‌داری قد علم کرده و طیف گسترده‌ای از خدمات و ارزش‌ها را ارائه می‌دهد.
