مقدمه
وب۳ (Web3) اصطلاحی است که برای توصیف اینترنت نسل جدید استفاده می‌شود؛ اینترنتی که مبتنی بر فناوری بلاکچین است و به‌طور مشترک توسط کاربران آن کنترل می‌شود. ممکن است سؤال ایجاد شود که وب و اینترنت چه تفاوتی با هم دارند؟! اینترنت در واقع یک شبکه بسیار بزرگ از کامپیوترهایی است که به یکدیگر متصل هستند، اما شبکه جهانی وب، مجموعه‌ای از صفحات وب است که در این شبکه راه‌اندازی شده‌اند. به‌عبارت دیگر، مرورگر سیستم شما از اینترنت برای دسترسی به وب استفاده می‌کند.
تکامل وب
با پیشرفت تکنولوژی می‌توانیم متصور شویم که وب 3.0 جانشین دو نسل قبلی وب خواهد شد. نسل اول، به نام وب 1.0، در سال 1989 توسط تیم برنرز لی، دانشمند کامپیوتر بریتانیایی اختراع شد که مفاهیم فرامتنی را برای پیوند دادن متن دیجیتال به کار برد. برنرز لی علاوه‌بر برنامه‌نویسی اولین مرورگر، زبان (HTML) را نوشت که به مرورگرها می‌گوید چگونه محتوا را نمایش دهند و پروتکل (HTTP) تعیین می‌کند که چگونه سرورهای وب، فایل‌ها را به مرورگرها منتقل کنند. او همچنین شروع به طراحی نرم‌افزاری برای «وب معنایی» کرد که داده‌ها را بین صفحات وب، پیوند می‌داد؛ اما محدودیت‌های سخت‌افزاری مانع اجرای آن شد.
اکثر مردم تا سال 1993 که اولین مرورگر محبوب به نام موزائیک منتشر شد، از وب اطلاع چندانی نداشتند. چندی بعد مرورگرهای گرافیکی کاربرپسند مشابهی از جمله Microsoft Internet Explorer و مدتی بعد از آن Apple Safari، ارائه شدند. در آن هنگام اولین موتورهای جست‌وجوی محبوب مانندYahoo! ، Lycos و AltaVista وارد صحنه شدند، اما تا سال 2004 گوگل بسیاری از آن‌ها را از رقابت کنار زد.
در حوالی اوایل هزاره یعنی بعد از سال ۲۰۰۰، کارشناسان ایده یک وب ارتقایافته که تعاملی‌تر بود را ترویج کردند و آن را Web 2.0 نامیدند. رؤیای یک وب تعاملی یا همان وب۲، چندین سال بعد با محبوبیت سرسام‌آور شبکههای اجتماعی مانند فیس‌بوک محقق شد. تقریباً در همان زمان، دو فناوری ضروری برای وب۳ متولد شدند: “ارز دیجیتال” و “بلاکچین“. روزنامه‌نگاران و فناوران برجسته از جمله گاوین وود، یکی از بنیان‌گذاران اتریوم، شروع به ترویج اصطلاحات وب 3.0 برای نشان دادن نسخه غیرمتمرکز و هوشمندتر از وب۲ کردند.
پیشرفت حوزه Web3 از سال 2018 به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است و در زمینه‌هایی مانند سرمایه‌گذاری سهام، جست‌وجوهای آنلاین، ثبت اختراع، انتشارات علمی، فرصتهای شغلی و گزارش‌‌‌های مطبوعاتی مورد استفاده قرار گرفته است. حوزه خدمات مالی، پیشتاز فناوری‌ها و دارایی‌های نوظهور Web3 بوده است به‌گونه‌ای که در یک مقطع زمانی، حجم معاملات روزانه پردازش‌شده در مبادلات مالی غیرمتمرکز، از 10 میلیارد دلار فراتر رفت. این حوزه با سرعت در حال پیشرفت بوده و در نتیجه تلاش‌‌‌های بسیار، اکنون از وب۳ با استفاده از تکنولوژی بلاکچین، به‌عنوان اینترنت نسل آينده نام برده می‌شود.
تعریف وب۳ (Web3) در شبکه جهانی وب
وب۳ تکامل بعدی شبکه جهانی وب را توصیف می‌کند؛ رابط کاربری‌ای که دسترسی به اسناد، برنامه‌ها و مدیا را در اینترنت فراهم می‌کند. وب۳ همچنان در حال توسعه است، بنابراین یک تعریف قابل‌قبول جهانی وجود ندارد؛ حتی املای درست نیز مشخص نشده است، زیرا شرکتهای تحلیلی مانند Forrester، Gartner و IDC واژه‌‌‌های «Web3» و «Web 3.0» را برای این تکنولوژی استفاده می‌کنند.
بااین‌حال، وب۳ تأکید زیادی بر برنامههای غیرمتمرکز داشته و از فناوری‌‌‌های مبتنی بر بلاکچین استفاده گسترده‌ای خواهد کرد. همچنین در وب۳ پتانسیل بسیار بالایی برای یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی جهت ایجاد یک وب هوشمندتر و سازگارتر وجود دارد.
چرا وب۳ اهمیت بالایی دارد؟
غیرمتمرکز شدن معماری وب، حتی اگر بخشی از مزایای وعده داده شده توسط توسعه‌دهندگان وب 3.0 را ارائه دهد، می‌تواند اساساً نحوه تعامل افراد در وب و نحوه کسب درآمد شرکت‌ها از کالاها و خدمات را تغییر دهد. غول‌های وب 2.0 مانند آمازون، گوگل و فیس‌بوک با جمع‌آوری و متمرکز کردن ابرداده‌های مشتری‌ها و کسب درآمد از آن‌ها، به‌سرعت رشد کردند. شبکه جهانی همتابه‌همتای وب۳ می‌تواند تعدیل‌کننده عالی باشد.
با غیرمتمرکز شدن اطلاعات، حریم شخصی بیشتر حفظ شده و در نتیجه رشد شرکت‌هایی که به اطلاعات مشتری‌ها وابسته هستند، دشوار می‌شود. در وب۳ افراد کنترل بیشتری بر محتوای وب و دادههای شخصی خود خواهند داشت. فرصتهای تجاری وب 3.0 احتمالاً حول بهره‌برداری از این توانایی جدید برای تطبیق محصولات و خدمات وب برای افراد است. برای مثال، قابلیت‌های بازاریابی Web 3.0 می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا تعادل بهتری بین حریم خصوصی و شخصی‌سازی در تبلیغات، نسبت به وب امروزی ایجاد کنند. البته برخی شرکت‌ها ممکن است محافظت از حریم خصوصی قوی در Web 3.0 را مانعی برای نحوه انجام بازاریابی دیجیتال بدانند.
غیرقابل تغییر بودن اطلاعات و شفافیت بیشتر ارائه شده توسط دفترکل بلاکچین می‌تواند خدمات مشتری را بهبود بخشد، زیرا هردو طرف به سوابق تراکنشهای خود دسترسی دارند. کسب‌وکارها می‌توانند با استفاده از برنامههای غیرمتمرکز تجزیه‌وتحلیل داده‌ها را انجام دهند و فرایند نظارت بر فعالیتهای تأمین‌کنندگان در زنجیره‌های تأمین راحت‌تر می‌شود؛ در نتیجه، به اشتراک‌گذاری اطلاعات در زمان واقعی بین شرکت‌کنندگان در زنجیره تأمین، می‌تواند کمبود را کاهش دهد و تحویل را تسریع کند.
وب۳ همچنین به‌عنوان زیرساخت برای متاورس اهمیت دارد. متاورس یک دنیای مجازی سه‌بعدی است که در آن، افراد با شخصیت‌‌‌های دیجیتالی به نام آواتار، تعامل و تجارت دارند. متاورس، مانند وب۳، هنوز در مراحل ابتدایی می‌باشد و برای زیرساخت داده‌ها و امور مالی خود به بلاکچین یا یک فناوری غیرمتمرکز مشابه و همچنین به هوش مصنوعی برای پاسخگویی بیشتر به خواسته‌‌‌های کاربران متکی است. وب۳ و متاورس در سطوح فنی و مفهومی به یکدیگر وابسته هستند و احتمالاً به‌صورت پشت‌سرهم تکامل می‌یابند؛ یعنی متاورس تا زمانی که زیربنای وب۳ در آن به‌طور کامل ایجاد نشود، محقق نخواهد شد.
وب۳ چگونه کار می‌کند؟
در وب۱ و وب۲، کدهای نوشته شده با زبان HTML، چیدمان و تحویل صفحات وب را تعریف می‌کنند؛ در وب۳ این زبان مدهای html همچنان پایه و اساس خواهند بود، اما نحوه اتصال آن به منابع داده و محل ذخیره داده‌ها متفاوت می‌باشد. بسیاری از وب‌سایت‌ها و تقریباً همه برنامههای کاربردی در وب۲ متکی به نوعی از پایگاه داده متمرکز، برای ارائه داده‌ها و فعال کردن عملکردها در برنامه‌ها هستند. در وب۳، برنامه‌ها در عوض از یک بلاکچین غیرمتمرکز استفاده می‌کنند؛ در این روش، ایجاد و تأیید اطلاعات مردمی‌تر بوده و به کاربران کنترل بیشتری بر وب و نحوه استفاده از دادههای شخصی آن‌ها می‌دهد.
تفاوت دیگر بین وب۲ و وب۳ این است که در وب۳ هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، نقش‌‌‌های برجسته‌تری در ارائه محتوای مرتبط به هر کاربر می‌توانند داشته باشند، درحالی‌که در وب۲ کاربران در محتوای سایت مشارکت دارند و گاهی‌اوقات در آن با یکدیگر همکاری می‌کنند. وب۳ به احتمال زیاد این مشاغل را به وب معنایی و هوش مصنوعی واگذار می‌کند.
بنابراین، وب۳ «هوشمندتر» و «پاسخگوتر» خواهد بود، زیرا داده‌ها در ساختار وب معنایی که آقای برنرز لی برای اولین نسخه وب پیش‌بینی کرده بود، به‌صورت منطقی سازمان‌دهی می‌شوند و هوش مصنوعی در درک آن مهارت بیشتری خواهد داشت. سازمان غیرمتمرکز خودمختار (DAO)، یک مکانیسم حاکمیتی در حال ظهور در جوامع بلاکچین و وب۳ می‌باشد. daoها می‌توانند با سلب کنترل از مقامات مرکزی و واگذاری آن به جوامع دیجیتال خودگردان، مدیریت وب را متحول کنند. ازآنجایی‌که وب۳ به‌جای ارز دولتی، به ارزهای دیجیتال متکی است، تراکنشهای مالی به‌جای شرکتهای خدمات مالی فعلی، بر روی بلاکچینهای غیرمتمرکز انجام می‌شوند.
ویژگی‌ها و فناوری‌‌‌های کلیدی وب۳
غیرمتمرکز بودن
برخلاف دو نسل اول وب که در آن حاکمیت و برنامههای کاربردی تا حد زیادی متمرکز بودند، وب۳ برنامه‌ها و خدمات را از طریق یک رویکرد توزیع‌شده ارائه می‌کند که به یک مرجع مرکزی وابسته نیست.
مبتنی بر بلاکچین
تمرکززدایی بلاکچین، وب۳ را قادر می‌سازد تا خدمات و برنامههای توزیع شده را محقق کند. با بلاکچین، داده‌ها در یک شبکه گسترده توزیع شده و به‌صورت همتابه‌همتا مدیریت و تأیید می‌شوند. بلاکچین همچنین از یک دفترکل توزیع‌شده و تغییرناپذیر از تراکنش‌ها و فعالیت‌ها استفاده می‌کند که منجر به ایجاد اعتماد بین شرکت‌کنندگان در بلاکچین خواهد شد.
امکان استفاده از رمزارزها
ارز دیجیتال که قابلیت استفاده از آن در شبکه وب۳ فراهم شده، یکی از ویژگی‌‌‌های کلیدی وب۳ است و انتظار می‌رود در نسل جدید وب تا حد زیادی جایگزین «ارز فیات» صادر شده توسط بانک‌‌‌های مرکزی دولتی شود.
سازمان‌دهی معنایی
ایده اصلی در وب معنایی این است که اطلاعات را به‌گونه‌ای دسته‌بندی و ذخیره کند که به سیستم مبتنی بر هوش مصنوعی، معنای اطلاعات آموزش داده شود. وب‌سایت‌ها می‌توانند کلمات موجود در عبارت‌های جست‌وجو را به همان روشی که یک انسان درک می‌کند، درک کنند و به کاربران این امکان را می‌دهد که محتوای بهتری تولید و به اشتراک بگذارند.
هوشمندتر و خودمختار
اتوماسیون بالا، یکی از ویژگی‌‌‌های حیاتی وب۳ است و تا حد زیادی از هوش مصنوعی پشتیبانی می‌کند. وب‌سایت‌های مجهز به هوش مصنوعی، دادههای موردنیاز کاربران را فیلتر کرده و ارائه می‌کنند.
موارد استفاده و برنامههای کاربردی وب۳
ازآنجایی‌که وب۳ بر پایه بلاکچین است، برنامه‌ها و خدمات جدیدی براساس فناوری‌‌‌های بلاکچین ایجاد شده‌اند که امروزه استفاده بسیاری دارند.
NFTها
توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) نوعی دارایی رمزنگاری منحصربه‌فرد هستند که برای ایجاد و احراز هویت در مالکیت دارایی‌های دیجیتال استفاده می‌شوند. NFTها در نحوه ایجاد و مبادله چیزهای باارزش در وب۳ اهمیت دارند.
دیفای(Defi)
امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) یک فناوری بلاکچین است که می‌تواند مبنایی برای خدمات مالی غیرمتمرکز وب3 باشد.
ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین، ارزهای دیجیتال مبتنی بر بلاکچین هستند که از رمزنگاری برای ایمن‌سازی فرآیندهای مربوط به تولید واحدهای پولی و انجام تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. به‌عبارتی، می‌توان گفت که web3 قلمروی ارزهای دیجیتال خواهد بود.
dApps
برنامههای غیرمتمرکز (dApps)، برنامه‌هایی هستند که بر روی بلاکچینهای غیرمتمرکز ساخته شده‌اند. درحال‌حاضر،dApp هایی برای رابط‌‌‌های برنامه‌ها، کمک‌‌‌های خیریه و پلتفرم رسانه‌‌‌های اجتماعی و هزاران مورد دیگر وجود دارد.
قراردادهای هوشمند
قرارداد هوشمند مبنایی برای برنامههای کاربردی بلاکچین است و انتظار می‌رود که نقش اصلی را در وب۳ ایفا کند. قراردادهای هوشمند، منطق تجاری را در پاسخ به رویدادها اجرا می‌کنند. آن‌ها کد برنامه هستند. قراردادهای هوشمند، مکانیسم‌‌‌های قدرتمند وب۳ برای کاربران و برنامههای بلاکچین جهت تعامل به روش‌‌‌های قابل‌اعتماد خواهند بود.
پلهای میان‌زنجیره‌ای (Cross chain Bridges)
بریج‌ها سیستم‌هایی هستند که انتقال ارزهای دیجیتال از یک بلاکچین به بلاکچین دیگر را فراهم می‌کنند، بلاکچین‌ها در دنیای وب۳ بسیار زیاد خواهند بود و ایجاد ارتباط بین آن‌ها برای افزایش قابلیت همکاری، هدف پلهای زنجیره‌ای است.
DAOها
DAOها می‌توانند نهادهای سازمان‌دهی باشند که ساختار و حاکمیت موردنیاز برای عملی کردن یک رویکرد غیرمتمرکز به خدمات وب۳ را فراهم می‌کنند.
مزایای بالقوه وب۳ چیست؟
ممکن است مزایا و معایب وب۳ را نتوانیم با اطمینان بیان کنیم، زیرا اکثر مؤلفه‌‌‌های آن جدید و یا در حال شکل‌‌گیری هستند. برخی از مزایایی که می‌توانیم از یک وب غیرمتمرکز که توسط کاربران آن اداره می‌شود انتظار داشته باشیم را مطرح خواهیم نمود.
کنترل بیشتر و حریم خصوصی
کاربران کنترل هویت آنلاین و دادههای خود را از شرکتهای بزرگ و متمرکز پس خواهند گرفت.
شفافیت
وب 3.0 امکان مشاهده بهتر تراکنش‌ها و تصمیمات را فراهم می‌کند.
امنیت بیشتر
برنامههای کاربردی ارائه شده در شبکههای غیرمتمرکز، آسیب‌پذیری کمتری دارند.
هوشمندتر و شخصی‌سازی بهتر
پیش‌بینی و شخصی‌سازی مبتنی بر هوش مصنوعی باعث می‌شود که در وب۳ کاربران پاسخ‌‌‌های خود را با کیفیت بیشتری دریافت کنند.
امور مالی غیرمتمرکز
این ویژگی در معاملات از جمله خریدوفروش محصولات و خدمات و همچنین تضمین وام را بدون نیاز به تأیید واسطه‌ها فراهم می‌کند.
چالشهای پیش رو در وب۳
پیچیدگی
شبکههای غیرمتمرکز و قراردادهای هوشمند به دلیل پیچیده بودن فرایند یادگیری، چالشهای مدیریتی قابل‌توجهی را برای IT ایجاد می‌کنند.
امنیت
امنیت وب۳ یک چالش واقعی است و برای رشد بیشتر این تکنولوژی باید تدابیر جدی در مقابل فعالیت هکرها اتخاذ نمود؛ زیرا در بعضی پروژه‌ها قراردادهای هوشمند هک شده‌اند و حوادث امنیتی در بلاکچین‌ها باید کنترل شوند.
ارتقای قانون‌گذاری
فقدان یک مرجع مرکزی به این معنی است که سیستم‌‌‌های نظارتی و قانون‌گذاری مناسب جهت ایمن نگه داشتن تجارت آنلاین و سایر فعالیتهای وب برای کاربران وجود نداشته و باید پروتکل هایی تعبیه شوند تا از حقوق شرکت‌کنندگان به‌خوبی محافظت شود.
الزامات فنی
بلاکچین‌ها و dAppها اغلب منابع فشرده هستند و علاوه‌بر تأثیرات زیست‌محیطی در نتیجه استفاده از انرژی، به ارتقای سخت‌افزاری گران‌قیمت نیاز دارند تا در ابعاد جهانی کارآیی بهتری داشته باشند. انتخاب فناوری می‌تواند چالش دیگری برای شرکت‌هایی باشد که سعی در توسعه برنامههای وب۳ دارند؛ زیرا ابزارهای بسیاری برای بلاکچین‌ها، ارزهای دیجیتال، NFTها و قراردادهای هوشمند در حال گسترش هستند.
ارزش پیشنهادی و تجربه کاربری
در مقایسه با محصولات Web2 که در طی دو دهه گذشته به‌خوبی تنظیم شده‌اند،Web3 استانداردهای تجربه کاربری نسبتاً ضعیفی دارد. کاربرد محصولات Web3، مانندNFTها نیز برای بسیاری از مصرف‌کنندگان و شرکت‌ها نامشخص است.
کلام آخر
Web3، مرحله بعد برای تکامل اینترنت می‌باشد که تمرکززدایی و توانمندسازی کاربران را ترویج می‌کند. همچنین، با حفظ بیشتر حریم خصوصی، اتکا به غول‌های فناوری مانند یوتیوب، نتفلیکس و آمازون را کاهش می‌دهد. برخلاف نسخه‌های قبلی اینترنت، وب۳ به افراد این امکان را می‌دهد تا کنترل بیشتری بر داده‌ها و محتوای خود داشته باشند و از محیط مجازی ایجاد شده توسط شرکتهای بزرگ فناوری دور شوند.
رمزارزها به عنوان سیستم پرداخت بومی در Web3 عمل کرده و تراکنشهای همتابه‌همتا را غیرمتمرکز می‌کنند. توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) راهی برای ایجاد مالکیت و تجارت دارایی‌های دیجیتال منحصربه‌فرد ارائه می‌دهند که با تمرکز Web3 بر کنترل کاربر و تمرکززدایی همسو می‌شود. انتقادات بر وب۳ شامل ضعف قانون‌گذاری در نتیجه فقدان نهاد مرکزی، پیچیدگی بالای آن برای عموم، کاربرپسند نبودن و…، نمونه‌ای از چالشهای پیش رو در توسعه وب۳ هستند.
