شروع فناوری بلاکچین، به‌دلیل تمایل به رهایی از پیوندها و مکانیسم‌های پیچیده‌ای بود که در اطراف بانک‌های بزرگ ایجاد شده بود. علم غیرمتمرکز (DeSci) به‌عنوان یک جنبش انقلابی با یک مأموریت متمایز ظهور یافته است. ایجاد یک زیرساخت عمومی با استفاده از پشتوانه علم غیرمتمرکز (DeSci)، حوزه Web3 را یک اکوسیستم منصفانه و عادلانه برای تأمین مالی، ایجاد، بررسی، اعتبار، ذخیره و انتشار دانش علمی در نظر می‌گیرد.
اصل مهم این حوزه، شفافیت است و از تبادل آزاد تحقیقات حمایت می‌کند. در (DeSci) دانشمندان انگیزه می‌یابند تا کار خود را آشکارا به اشتراک بگذارند، اعتبار لازم را دریافت کنند و از یک جامعه جهانی دعوت به همکاری نمایند. در ادامه، به تفاوت علم غیرمتمرکز و رویکرد علمی سنتی و مرسوم می‌پردازیم.
علم غیرمتمرکز در مقابل علم سنتی
جوامع علمی چگونه با هم همکاری می‌کنند و منابع را به اشتراک می‌گذارند؟ در اینجا یک واگرایی محوری دیگر بین علوم غیرمتمرکز و همتای سنتی آن نهفته است. DeSci در تیم‌های جهانی و پویا رشد می‌کند؛ بستری که از تمایلات مشترک و از ذهن‌های سراسر جهان ایجاد شده است. در مقابل، علم سنتی اغلب با محدودیت‌هایی در همکاری‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند که توسط مرزهای جغرافیایی و سازمانی ایجاد شده‌اند.
پیشرفت علمی اغلب با میزان تبادل ایده‌ها سنجیده می‌شود و در این حوزه، DeSci به‌عنوان چراغی برای دسترسی و شفافیت ظاهر می‌شود. علم غیرمتمرکز از طریق ادغام Web3 اولیه، اشتراک‌گذاری شفاف خدمات و منابع آزمایشگاهی را تسهیل می‌کند و کل فرآیند را ساده‌تر و در دسترس‌تر می‌نماید. همکاری علمی در حوزه (DeSci) صرفاً یک تلاش بومی و محلی نیست، بلکه ساختار جهانی از ذهن‌هایی است که برای جابه‌جایی مرزهای دانش به هم نزدیک می‌شوند.
در سوی دیگر، علم سنتی، با اشتراک‌گذاری منابع به روش‌های کند و غیرشفاف دست‌وپنجه نرم می‌کند. آزمایشگاه‌ها به‌عنوان نهادهای منزوی عمل می‌کنند و فرآیند اشتراک‌گذاری توسط ساختار سلسله‌مراتبی طولانی و کاغذبازی اداری بسیار روبه‌رو می‌شود. تضاد بین حوزه غیرمتمرکز و علم سنتی، قابل لمس است. استقبال DeSci از تمرکززدایی، راه را برای یک اکوسیستم اشتراکی هوشمند و شفاف هموار می‌کند، درحالی‌که علم سنتی با ناکارآمدی‌های ذاتی در مسیرهای تثبیت‌شده خود دست‌وپنجه نرم می‌کند. همان‌طور که ما این تمایزات را مشاهده می‌کنیم، مشخص می‌شود که آینده همکاری علمی در گرو خروج از محدودیت‌های سنتی است و رویکردی جهانی و به‌هم‌پیوسته را در بر می‌گیرد که منعکس‌‌‌کننده ماهیت پویای تحقیق علمی است.
چگونه حوزه DeSci علم را بهبود می‌بخشد؟
با پرداختن به مشکلات اصلی که شیوه‌های علمی مرسوم را محدود می‌کنند، DeSci به‌عنوان یک کاتالیزور برای تغییرات مثبت ظاهر می‌شود. توزیع وجوه در پارادایم DeSci، شکلی دموکراتیک به خود می‌گیرد که توسط مکانیسم‌های شفافی مانند کمک‌های مالی درجه دوم و DAOها هدایت می‌شود. این رویکرد غیرمتمرکز در تضاد کامل با کنترل متمرکز و بسته است که اغلب در مدل‌های تأمین مالی علمی سنتی مشاهده می‌گردد.
فراتر از قلمرو مالی، DeSci یک تغییر تکان‌‌دهنده را در ساختار همکاری معرفی می‌کند. تیم‌های جهانی و پویا جایگزین محدودیت‌های همکاری‌های سنتی می‌شوند و زمینه‌ای مناسب را برای شکوفایی دیدگاه‌های متنوع و ایده‌های نوآورانه ایجاد می‌کنند. تمرکز از چند تصمیم کنترل‌‌‌کننده بودجه منتخب، به یک تلاش جمعی و شفاف تغییر می‌کند که آینده اکتشاف علمی را شکل می‌دهد.
یکی از سنگ‌بناهای تأثیر DeSci، در تعهد آن به شفافیت و دسترسی نهفته است. DeSci از طریق ابزارهای بومی Web3، راه‌های جدیدی را برای انتشار باز می‌کند که اعتماد و دسترسی جهانی را در اولویت قرار می‌دهد. این انحراف از مسیرهای اغلب موردانتقاد و ناکارآمد انتشار علم سنتی، گامی مهم به‌سوی انتشار فراگیرتر و بازتر دانش است.
انگیزه‌های بالا، یکی دیگر از ستون‌های حیاتی تأثیر دگرگونکننده DeSci را تشکیل می‌دهند. DeSci با ارائه جوایزی در قالب نشانه‌ها و شهرت برای ارزش‌دهی، ماهیت بدون دستمزد و استثمارگر شیوه سنتی را از بین می‌برد. این تغییر نه‌تنها سهم ارزشمند داوران را تأیید می‌کند، بلکه سیستمی را ایجاد می‌کند که ذاتاً شیوه‌های علمی دقیق و قابل‌تکرار را ترویج می‌کند.
در اصل، DeSci تجسمی از پیشرفت است که شامل رهایی از محدودیت‌های گذشته به‌سوی آینده‌ای می‌شود که در آن علم بر مبنای شفافیت و پیگیری جمعی دانش رشد می‌کند. DeSci مهم‌‌‌ترین محرک‌ها و شیوه‌های دنیای علم را در یک مکان جمع‌آوری می‌کند. با علم غیرمتمرکز می‌توان دنیایی ساخت که در آن امکان تأمین مالی از تحقیقاتی که افراد می‌توانند از آن‌ها بهره‌مند شوند را فراهم نمود. به‌عنوان مثال، پیشگیری از سکته مغزی، حملات قلبی و به‌طور کلی تحقیقات درمورد طول عمر و سایر موارد را می‌توان در این بستر‌ها تأمین مالی نمود.
DeSci پیشگام دگرگونی‌های بنیادی و رهایی از چالش‌های ریشه‌دار در مدل‌های سنتی است. انتشارات علمی سنتی که اغلب با هزینه‌های گزاف و دسترسی محدود خدشه‌دار می‌شود، در رویکرد DeSci موردقبول نیست. ابزارهای بومی Web3 به سنگ‌بنای خود تبدیل می‌شوند و راه‌حل‌هایی را برای مشکلات طولانی‌مدت ارائه می‌دهند. هدف حوزه علم غیرمتمرکز، مشخص است؛ ایجاد سیستمی که نه‌تنها فعالیت‌ها را عمومی می‌کند، بلکه این کار را با مکانیزم مشروعیت و مدل تشویقی انجام می‌دهد و شکاف مهم در مقالات و داده‌های علمی قابل‌دسترس را حذف می‌کند.
تکرارپذیری و اعتبار بالا
DeSci از ابزارهای بومی Web3 برای ارتقای تکرارپذیری پروسه و دریافت نتایج قابل‌اتکا استفاده می‌کند. سیستم‌های اجماع تضمین می‌کنند که هر جز تجزیه‌وتحلیل داده‌های خام، موتور محاسباتی و نتایج کاربردی، تأیید شده‌اند و استاندارد جدیدی برای دقت علمی ارائه می‌دهند؛ سپس شبکه‌های مورداعتماد شکل می‌گیرند و هریک از شرکت‌کنندگان مسئول بازتولید و اعتبارسنجی نتایج هستند. در این پارادایم غیرمتمرکز، محاسبه به‌خودی‌خود به یک تلاش مشترک تبدیل می‌شود و محیطی را ایجاد می‌کند که در آن شفافیت و همکاری فرآیند علمی را بازتعریف می‌نماید.
تأمین مالی نوآوری فراتر از مرزها
مدل سنتی تأمین مالی در علم که گرفتار تنگناها، تعصبات و محافظه‌کاری است، توسط DeSci رفع می‌شود. DeSci در حوزه Web3 با کمک جوامع DAO و ابزارهای مختلف، آینده‌ای را به نمایش می‌گذارد که در آن مدل‌های تشویقی مانند تأمین مالی و حاکمیت DAO، سرمایه‌گذاری علمی را متحول می‌کنند. چشمانداز بیش‌ازحد رقابتی جای خود را به رویکردی فراگیرتر و نوآورانه می‌دهد؛ جایی که جامعه فعالانه در شکل‌دادن به دستورکار علمی مشارکت می‌کند. چشمانداز DeSci فراتر از کمک‌های مالی است و یک اکوسیستم پویا ایجاد می‌کند که در آن منابع مالی متنوع، از مشارکت‌های فردی گرفته تا ابتکارات جامعه‌محور، به اکتشاف علمی کمک می‌کنند.
مالکیت ایده‌ها (IP)
مالکیت ایده‌ها یا (IP) که مخفف Intellectual property است، موضوعی پیچیده در علم سنتی است و از طریق DeSci در حوزه Web3 حل می‌شود. NFTها به‌عنوان یک ابزار قدرتمند ظاهر شده‌اند و زنجیره‌های انتساب ارزش شفاف را برای پاداش دادن به محققان، نهادهای حاکم و حتی افراد، ارائه می‌کنند. این رویکرد جدید نه‌تنها پتانسیل توزیع شفاف درآمد را آزاد می‌کند، بلکه روش انجام آزمایشات تحقیقاتی را نیز تغییر می‌دهد.
ذخیره‌سازی داده‌ها و دسترسی‌ها، تغییر یافته است
داده‌های علمی در سیستم‌های سنتی اغلب محو شده و غیرقابل‌دسترس هستند اما در الگوهای Web3 توسط DeSci حمایت شده و سیستمی جدید و انقلابی را ایجاد می‌کنند. هویت‌های غیرمتمرکز، همراه با اعتبارنامه‌های قابل‌تأیید، نقطه شروع سیستمی را تشکیل می‌دهند که در آن داده‌های حساس به‌طور ایمن توسط اشخاص مورداعتماد تهیه شده و با اعتبار بالا، پروسه‌ها تکرار می‌شوند. این ذخیره‌سازی غیرمتمرکز، در برابر اتفاقات مختلف ایمن است و مقاومت در برابر سانسور را تضمین می‌کند؛ همچنین، همکاری و افزودن داده‌های جدید را نیز تقویت می‌نماید.
روش‌های محاسباتی محرمانه و رمزنگاری‌شده، مکانیسم‌های دسترسی جایگزین را ارائه می‌دهند و محیط‌های تحقیقاتی مورداعتماد را ایجاد می‌کنند که نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی داده‌ها را برطرف می‌نمایند. پلتفرم‌هایی مانند IPFS ،Arweave و Filecoin که برای تمرکززدایی بهینه شده‌اند، پایه و اساس یک چشمانداز علمی واقعاً باز را فراهم می‌کنند که در آن محققان می‌توانند بدون مجوز دسترسی یا هزینه مشارکت کنند.
رواج علم از طریق Web3
DeSci در پذیرش قدرت و مردمی‌کردن Web3، یک تغییر پارادایم در بودجه تحقیقات علمی را متصور است. با حرکت فراتر از مدل‌های سنتی، DeSci به خرد جمعی جوامع کمک می‌کند و مشارکت افراد علاقه‌مند به موضوعات تحقیقاتی خاص را تشویق می‌نماید.
از طریق سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAOs)، جامعه نقش فعالی در شکل‌دهی به دستورکار علمی ایفا می‌کند و محیطی فراگیر ایجاد می‌نماید که در آن ایده‌های متنوع به پیشرفت دانش کمک می‌کنند. این رویکرد نه‌تنها چشمانداز سنتی گرایش‌محور را به چالش می‌کشد، بلکه راه را برای تخصیص پویاتر و جامعه‌محور منابع هموار می‌نماید.
انقلابی در تحقیقات با Web3 و DeSci
تاثیر دگرگونکننده DeSci و Web3 را نمی‌توان نادیده گرفت. DeSci با تعریف مجدد نحوه تأمین مالی تحقیقات، متحول‌کردن مدل‌های انتشار و تضمین شفاف مالکیت ایده‌ها، به‌عنوان یک نوآوری دگرگونکننده ظاهر شده است. شیوه‌های مشارکتی و غیرمتمرکز در حوزه DeSci با اصول Web3 مطابقت دارد و نشان‌‌دهنده غلبه بر محدودیت‌های سنتی است. ادغام فناوری‌های Web3 در تلاش‌های علمی، نوید یک چشمانداز علمی قابل‌دسترس‌تر، فراگیرتر و جامعه‌محور را می‌دهد. علم غیرمتمرکز، یک اکوسیستم علمی غیرمتمرکز و دموکراتیک را متصور می‌شود که در آن امکانات جدیدی برای محققان، مشارکت‌کنندگان و علاقه‌مندان فراهم می‌گردد.
جمع‌بندی
علم غیرمتمرکز، در چهارچوب Web3، یک تغییر پارادایم در تحقیقات علمی است که با چهار اصل اساسی مشخص می‌شود: مشوق‌ها، شفافیت، تمرکززدایی و همکاری. تغییر از نهادهای متمرکز که در آن‌ها تعداد کمی از نهادها اکثریت قدرت را کنترل می‌کنند، به شبکه‌های توزیع‌شده که در آن‌ها مشارکت‌کنندگان اکثریت اختیار را دارند، به نام تمرکززدایی شناخته می‌شود. این تغییر قدرت با دموکراتیک‌کردن دسترسی به منابع و تصمیم‌گیری، فراگیری علم را افزایش می‌دهد.
DeSci تأکید زیادی بر شفافیت، حمایت از دسترسی آزاد به اطلاعات و نتایج دارد. DeSci با تشویق شفافیت، محیطی آزاد ایجاد نموده و مسئولیت‌پذیری را تقویت می‌کند و در نتیجه آن، تحقیقات علمی تکرارپذیرتر و قابل‌اعتمادتر می‌شوند. همکاری در قلب DeSci نهفته است؛ این حوزه موجب شکل‌گیری همکاری‌های فرامرزی و مقاوم در برابر سانسور می‌شود. DeSci با از بین بردن مرزهای سازمانی و جغرافیایی، تنوع دیدگاه‌ها، اشتراک تخصص و حل مشکلات گروهی را ترویج می‌کند.
سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAOs) و توکن‌ها، که پاداش‌ها به تلاش‌های محققان را فراهم می‌کنند، نیروهای محرکه انگیزه‌های DeSci هستند. این پاداش‌ها با علائق فرد و با اهداف گروه برای افزایش دانش، خلاقیت و نفوذ اجتماعی مطابقت دارد.
علم غیرمتمرکز، مشارکت، خلاقیت و حفظ روش علمی را با گنجاندن مشوق‌های مالی ترویج می‌کند.
